نقشه مسير جريان

 نقشه مسير جريان 

نقشه مسير جريان

1) نقشه مسير جريان :

يکی از مهمترين نقشه هايی که در مدارهای با کنتاکتور به کار می رود، نقشه مسير جريان است. اين نقشه مشخص کننده تمام اتصالات الکتريکی بين دستگاه های موجود در طرح بوده و با استفاده از آن می توان به راحتی اصول کار و ترتيب مدار فرمان را درک کرده و عملا اتصالات را از روی آن انجام داد.

2) نقشه سيم ها يا نقشه خارجی در نقشه مسير جريان :

از نقشه سيم ها يا نقشه خارجی برای مشخص کردن دستگاه های الکتريکی مانند موتور، ميکروسوئيچ، شستی و غيره که خارج از تابلو فرمان قرار می گيرد و اتصال آنها به تابلو فرمان قرارمی گيرد و اتصال آنها به تابلو فرمان استفاده می شود. اين نقشه مهمترين نقشه ضميمه برای مونتاژ تاسيسات الکتريکی است و در آن وسايلی که بايد به ترمينال های تابلو فرمان اتصال يابند و در خارج از تابلو فرمان هستند نيز ترسيم می شود. معمولا در اين نقشه برای سادگی تک تک سيم های اتصال را ترسيم نکرده و بلکه آنها را به صورت يک دسته (يک خط) سيم ها را در داخل يک پرانتز می نويسند و همچنين در ابتدا و انتهای آن نيز تک تک سيم ها را با شماره مشخص می کنند. هنگام مونتاژ نيز سيم های اتصال در دسته های جدا از هم و يا توسط کابل کشيده می شود. در قسمت بالای آنها نيز شماره سيم ها از روی مسير جريان ورودی ترمينال مربوط نوشته می شود.

3) نقشه مونتاژ در نقشه مسير جريان :

برای اجرا و سيم کشی مدار قدرت و مدار فرمان، اغلب از نقشه مسير جريان که شرح آن قبلا داده شده استفاده می شود. در تاسيسات و مدارهای الکتريکی گسترده، علاوه بر نقشه مسير جريان از نقشه مونتاژ نيز استفاده می شود. برای ترسيم نقشه مونتاژ شکل ظاهری هر يک از دستگاه ها را با در نظر گرفتن موقعيت مکانی آنها در داخل تابلو، رسم کرده و اتصالات داخلی بين هر يک از آنها رسم می شود. برای نمايش هر يک از دستگاه ها از علائم اختصاری آنها نيز می توان استفاده کرد. ليکن بايد به طريقی آنها را ترسيم کرد که بتوان هر يک از ترمينال های دستگاه را همان طور که در روی تابلو نصب شده اند، نشان داد.

5) نقشه ترمينال ها در نقشه مسير جريان :

اين نقشه مشخص می کند که چه عناصری از داخل تابلو به ترمينال های واسطه تابلو وصل می شود. در اين نقشه شماره ترمينال ها و دستگاه هایی که به ترمينال وصل می شوند، نشان داده می شود.

6) نقشه اتصال حقيقی در نقشه مسير جريان :

درک و طرز کار مدار از روی نقشه حقيقی بسيار مشکل می باشد. اين نقشه های ديگر است و صورتی کلی از مدار و دستگاه های موجود در آن را نشان می دهد.

7) نقشه مدار قدرت در نقشه مسير جريان :

آن قسمت از مدار حقيقی را که انرژی الکتريکی را از شبکه دريافت و به مصرف کننده منتقل می کند و جريان جذب شده موتور را از خود عبور می دهد، مدار قدرت می نامند. در نقشه های صنعتی مدار قدرت با لوازم و وسايل الکتريکی جهت اندازه گيری و کنترل مدار همراه هستند.

چگونگی انتخاب فيوز در مدارهايی که با کنتاکتور همراه می باشند :

در مدارهای با کنتاکتور در مدار قسمت مدار قدرت به منظور حفاظت مدار در برابر اتصال کوتاه از فيوز فشنگی استفاده می کنيم و برای هر فاز يک فيوز جداگانه قرار داده می شود. طريقه انتخاب اين فيوز به اين صورت است که جريان فيوز را دو برابر جريان نامی موتور انتخاب می کنيم. به عنوان مثال برای يک موتور سه فاز که روی پلاک آن 10 آمپر نوشته شده است از سه عدد فيوز 20 امپری استفاده می کنيم. در مدار فرمان برای حفاظت در مقابل اتصال کوتاه از يک فيوز مينياتوری 6 آمپر يا 10 آمپر استفاده می شود.

نکته: انتخاب فيوز فرمان هيچ ارتباطی با فيوز مدار قدرت نداشته و هميشه در مدار فرمان فيوز 6A يا 10A کافی می باشد.

جدول حروف و علائم اختصاری مورد استفاده در مدارهای کنتاکتوری

به علت اينکه کنتاکتورها را بيشتر برای راه اندازی الکتروموتورها به کار می برند، آشنايی با پلاک نصب شده روی موتورها لازم است.

1) مشخص کننده کارخانه سازنده آن است.

2) موتور سه فاز شماره ای که کارخانه سازنده، نوع و مشخصات فنی الکتروموتور را در کاتالوگ های خود اعلام می کند و برای خريد انتخاب الکتروموتور مورد استفاده قرار می گيرد.

3) اين موتور می تواند به صورت مثلث يا ستاره کار کند. طريقه نصب موتور افقی بوده و مطابق استاندارد شماره 6782/20 به کار می رود.

4) قدرت موتور سه کيلووات بوده و برای اتصال مثلث (∆) با ولتاژ خطی 220 ولت و اتصال ستاره با ولتاژ 380 ولت و فر کانس 50 هرتز کار می کند.

5) در اتصال مثلث با ولتاژ کار 220 ولت جريان جذب شده موتور 22/6 آمپر است. تعداد دور موتور 2850 دور در دقيقه است.

6) ضريب قدرت نامی موتور (COSø=0.87) و در درجه استاندارد عايقی موتور E و وزن آن 4 . 3 کيلوگرم است. 

7) حرف P₃₃ مشخص کننده درجه حفاظت بدنه نسبت به نفوذ آب است.

علائم :

کشورهای صنعتی دارای استانداردهای مختلف هستند، برای مثال ترم های آلمانی با کلمات VDE-DIN ترم های فرانسوی با UTE-NF ترم های انگليسی با B.S و ترم های کانادايی با G.S.A نمايش داده می شود. کليه وسايل با حروف و علامت هايی مشخص می شوند که طبق استاندارد VDE آلمان در اين فصل مورد بررسی قرار می گيرند.

1) شمای مدار فرمان معمولا از طرف چپ به طرف راست شماره گذاری می شود.

2) ماشين های الکتريکی (موتور – ترانسفورماتور – کنتاکتورها) بايد از نظر واحد و يا حروف مشخص شوند مانند VA-W-VA–V و غيره…

3) نوع کابل يا سيم – نوع جريان عبور – فرکانس – ولتاژ شبکه 50HZ10KV ≈ 3 و حرف مشخصه سه فاز RST و جريان مستقيم N و P مثبت و منفی.

علائم اختصاری

مهم ترين کنتاکت هايی که در مدارهای الکتريکی و مخصوصا در مدارهای فرمان به کار می روند، در شکل (A) نشان داده شده است. در شکل (b) علائم اختصاری برای دستگاه هايی که در مدارهای فرمان مورد استفاده قرار گرفته و با اتصال ولتاژ در دو سر آنها، باعث قطع و يا وصل کنتاکت ها، به کار انداختن دستگاه ها، خبر دادن و غيره… می شوند، نشان داده شده است. در شکل (k) علائم اختصاری برای دستگاه هايی که در قسمت قدرت يک مدار قرار می گيرند، نشان داده شده است. قسمت قدرت يک مدار آن قسمتی از آن عبور می کند. در شکل (F) مجددا علائم اختصاری تعداد از وسايلی که در قسمت فر مان يا قسمت قدرت يک مدار قرار می گيرند نشان داده شده است .

a) کنتاکت باز (بسته شونده)                               i) کليد وصل

b) کنتاکت بسته (باز شونده)        j ) کنتاکت بسته (باز شونده) قطع کننده حرارتی (بی متال)

C) کنتاکت پالس دهنده                                    k ) مانند j با نگهدارنده

d ) کنتاکت باز با تاخير در قطع                    I ) کنتاکت بسته (باز شونده) مغناطيسی

e ) کنتاکت بسته با تاخير در قطع                       m ) شستی سويچی (سوئيچ اصلی)

F ) تبديل           n ) کنتاکت باز (بسته شونده) تايمر (با تاخير زمان بسته می شود)

g ) شستی فشار و وصل     o ) کنتاکت بسته (باز شونده) تايمر (با تاخير زمانی باز می شود)

h ) شستی فشار قطع        P ) کنتاکت باز (بسته شونده) تايمر (با تاخير زمان باز می شود)

a) بوبين کنتاکتور                                          h ) شير مغناطيسی

b ) رله با تاخير در وصل                                  i ) کوپلينگ مغناطيسی

d ) تايمر با موتور جريان متناوب                      k ) بوق

e ) تايمر حرارتی                                           I ) رله خبری با زبانه

r ) قطع کننده جريان کار (قطع کننده شنت)        m ) نشان دهنده وضعيت مغنا طيسی

g ) قطع کننده جر يان بی بار                           n ) لامپ خبر

a ) کليد سه قطبی (سه پل)                             g ) مانند f با جهت ورودی جريان

b ) قطع کننده حرارتی سه قطبی (سه پل)           h ) فيوز قدرت

c) قطع کننده مغناطيسی يک قطبی (يک پل)      i ) فيوز کت اوت

d ) قفل مکانيکی                                           j ) مبدل جريان

e) کليد قدرت                                               k ) ولت متر

f ) فيوز                                                        I ) کنتور

a ) اتصال دائمی و ترمينال (مثلا ترمينال 14)        i ) ترانسفورماتور – مبدل ولتاژ

b ) رديف ترمينال (مثلا ترمينال 14)                    j ) خازن

c) عضو تحريک دستی ˛ پايی ˛ زبانه ای                k ) يکسو کننده

d ) مقاومت ثابت اهمی                                  I ) باتری

e ) مقاومت اهمی قابل تنظيم                         m ) اتصال جداشدنی (در داخل هم)

f ) مقاومت اهمی ثابت                                  n ) اتصال لغزنده

g ) مقاومت اهمی پله ای                                o ) بدنه – محفظه

h ) سيم پيچ سلف                                         P ) زمين – اتصال زمين

شستی ها :

در مدارهای با کنتاکتور اغلب برای فرمان دادن لحظه ای از شستی ها استفاده می شود که انواع شستی ها عبارتند از :

1) شستی استارت START :

شستی که پس از تحريک يا فشار دادن دو کنتاکت قطع را وصل می کند شستی استارت ناميده می شود. به عبارت ديگر شستی استارت در حالت عادی باز بوده با فشار دادن به صورت لحظه ای بسته می شود.

شکل زير نمای چند نوع شستی سلکتوری و شستی قفل شونده را نشان می دهد.

همانطور که در شکل نشان داده شده است، شستی ها بر چند نوعند که عبارتند از :

نوع (a) = مخصوص با لابرها و جرثقيل های سقفی

نوع (b) = شستی چپ گرد، راست گرد

نوع (c) = شستی پدالی

در شستی های استارت با بر داشتن فشار از روی آن مجددا باز می شود. در داخل دسته شستی استارت يک قرار گرفته است که موجب عمل آن می گردد. شستی استارت با شماره (3 و 4) مشخص می شود و شکل فنی آن در مدار مانند شکل مقابل می باشد :

2) شستی استوپ (STOP) :

شستی که پس از تحر يک دو کنتاکت وصل را قطع می کند، شستی استوپ ناپميده می شود. يا به عبارت ديگر شستی استوپ در حالت عادی بسته است و با فشار دادن به صورت لحظه ای باز می شود. با برداشتن فشار دست روی آن مجددا بسته می شود. دو سر شستی استوپ را با شماره های (1و2) مشخص می کنند.

4) شستی استارت – استو پ يا دوبل : (DOBLL – START – STOP)

با شستی دوبل به طور همزمان با فشار يک دکمه می توان عمل استارت و استوپ را انجام داد. به عبارت ديگر استارت استوپ دوبل تشکيل شده است از يک شستی استارت و يک شستی استوپ که با همديگر هم محور شده اند. معمولا رنگ شستی های استارت سبز يا مشکی و رنگ شستی های استوپ قرمز می باشد.