قسمت های کنتاکتور

قسمت های کنتاکتور :

قسمت های کنتاکتور

اجزای تشکيل دهنده قسمت های کنتاکتور در شکل زير و صفحه بعد نشان داده شده است.

 اجزای  قسمت های کنتاکتور عبارتند از :

1) قاب نگهدارنده کنتاکت های قسمت فوقانی

2) قاب نگهدارنده پيچ کنتاکت بر روی قاب

3) بوبين کنتاکتور : از تعداد دور زيادی سيم با قطر نازک که به دور يک قرقره پلاستيکی پيچيده شده است.

4) هسته : مانند هسته ترانسفورماتور ورقه ورقه می باشد.

5) حلقه اتصال کوتاه برای جلوگيری از لرزش

6) فنر برگشت کنتاکت ها به وضعيت عادی

7) قاب نگهدارنده کنتاکت های متحرک

8) کانال يا معبر کنتاکت های متحرک

9) فنر پشت قاب متحرک

10) نگهدارنده فنر

11) کنتاکت های متحرک مربوط به مدار قدرت

12) کنتاکت های متحرک مربوط به مدار فرمان

13) فنر پشت کنتاکت فرمان

14) نگهدارنده فنر کنتاکت فرمان

15) بست متصل کننده قاب تحتانی به فوقانی

16) کانال و پيچ مربوط به کنتاکت مدار فرمان

17) ترمينال اتصال سيم بوبين

مقادير نامی کنتاکتورها :

برای تغذيه الکتروموتورها و ساير مصرف کننده ها اغلب از شبکه فشار ضعيف 380V ولت استفاده می شود. برای اتصال مصرف کننده ها به اين شبکه بايد از کليد يا کنتاکتوری استفاده نموده که دارای مشخصات مناسبی بوده و کنتاکت های آن تحمل جريان راه اندازی و دائمی را داشته باشد. همچنين در صورت اتصال کوتاه زمانی طول بکشد تا کنتاکت های آن صدمه ديده و معيوب شود. به همين منظور برای اينکه بتوانيم يک کنتاکتور مناسب را انتخاب نمائيم.

بايد مقادیر نامی کنتاکتورها را بشناسيم، معمولا مهمترين اين مقادير بر روی پلاک بدنه کنتاکتور نوشته می شود.

نکته مهم ديگر اينکه به طور کلی در انتخاب کليد بری مصرف کننده ها و الکتروموتورها بايد جر يان کليد تقريبا دو برابر جريان نا می مصرف کننده ها و الکتروموتورها باشد.

مقادير نامی که بر روی کنتاکتور قيد می شوند عبارتند :

1) جريان نامی در قسمت های کنتاکتور :

چون کنتاکت های متحرک با فشار بر روی کنتاکت های ثابت اتصال پيدا می کند و سطح کنتاکت ها نيز کاملا صاف نيست لذا سطح تماس آنها يک نقطه کوچک خواهد بود. بنابراين در محل تماس دو کنتاکت به علت کم بودن سطح تماس مقاومت الکتريکی وجود داشته و عبور جريان موجب گرمی شدن کنتاکت ها می گردد.

با توجه به زمان لازم برای وصل بودن کنتاکتور جريان های زير تعريف می شود:

الف) جريان دائمی (l t h2) در قسمت های کنتاکتور :

جريان است که می تواند در شرايط کار نرمال و در زمان نامحدود بدون قطع شدن از کنتاکت های کنتاکتور عبور کرده و به آن هيچ صدمه ای نزند و حرارت ايجاد شده در کنتاکت ها از حد مجاز تجاوز ننموده و هيچ گونه تعمير و سرويس مانند تميز کردن کنتاکت ها و عوض کردن آنها مورد نياز نباشد.

ب) جريان هفتگی (lth1) در قسمت های کنتاکتور :

جريانی است که اگر در شرايط کار نرمال به مدت يک هفته از کنتاکت های کنتاکتور عبور نمايد، هيچ گونه صدمه ای به آنها نزده و نياز به تعويض و سرويس نباشد.

ج) جريان هشت ساعتی (lth) در قسمت های کنتاکتور :

جريانی است که با اتصال يکبار در هشت ساعت يا يک شيفت کاری در شرايط کار نرمال می تواند از کنتاکت های کنتاکتور عبور نمايد، بدون آن که صدمه ای به آن وارد سازد و تغييری در خصوصيات کار کنتاکتور به وجود آورد.

Lth2(lth1(lth 

د) جريان کار نامی (le) در قسمت های کنتاکتور

شرط استفاده از بيان می کند يعنی اگر از کنتاکتور بصورت دائمی استفاده شود، le=lth2 و اگر به صورت هفتگی از آن استفاده شود (le=lth).

ن) جريان اتصال کوتاه ضربه ای (lsc) در قسمت های کنتاکتور

در مدار فرمان و قدرت کنتاکتورها بايد از وسايل حفاظتی استفاده کنيم، تا در صورت بروز اتصال کوتاه مدار سريعا قطع شده و صدمه ای به دستگاه ها و مدار وارد نشود. اما در لحظه کوتاه بصورت لحظه ای جريان شديدی از کنتاکت ها عبور می نمايد، که بايد کنتاکت ها تحمل اين جريان را داشته باشند. به اين جريان جريان اتصال کوتاه ضربه ای می گويند.

2) ولتاژهای نامی در قسمت های کنتاکتور :

منظور از ولتاژهای کنتاکت های قدرت ولتاژ عايقی بدنه کنتاکتور می باشد.

الف) ولتاژ کار نامی (Ue) در قسمت های کنتاکتور :

ولتاژ کنتاکت های کنتاکتور در شرايط کار نامی و در جريان نامی می باشد. از روی آن می توان محل استفاده از کنتاکتور را بدست آورد.

ب) ولتاژ عايقی (ui) در قسمت های کنتاکتور

اين ولتاژ استحکام عايقی بين کنتاکت ها را مشخص می کند و بيانگر اين است که اگر ولتاژ کنتاکت های کنتاکتور از آن ميزان بيشتر شود، قدرت عايقی بين رفته و موجب اتصال کوتاه بين فازها می گردد.

ج) ولتاژ تغذيه نامی (uc)

مقدار ولتاژی است که بايد به بوبين کنتاکتور اتصال يابد، تا بوبين عمل جذب را انجام دهد. ولتاژ هيچ گونه ارتباطی با ولتاژ کار نامی کنتاکتور نداشته و مقدار آن روی يک پلاک کوچک که بر روی بوبين نصب شده است، مشخص می شود.

3) قدرت قطع در قسمت های کنتاکتور :

يکی از مهمترين مشخصاتی که بر روی پلاک کنتاکتورها نوشته می شود، قدرت قطع کنتاکتور می باشد. زيرا در هنگام قطع کنتاکت ها روی يکديگر کاهش می يابد. به طوری که در لحظه جدا شدن يک نقطه تماس کوچک بين آنها وجود دارد و به اين ترتيب مقاومت آن نقطه زياد شده در اين وضعيت عبور جريان نامی باعث توليد جرقه و ذوب شدن عده ای از کنتاکت ها می شود. ادامه اين کار به مرور باعث جدايی کنتاکت ها می گردد. هر چه قدرت قطع کنتاکتور بيشتر باشد امکان ذوب کنتاکت ها کمتر است.

4) طول عمر کنتاکتور در قسمت های کنتاکتور :

چون هر کليد دارای يک قسمت متحرک می باشد، به همين دليل ساييدگی مکانيکی بين قسمت های ثابت و متحرک وجود دارد. طول عمر مکانيکی يک کليد بستگی به تعداد دفعات قطع و وصل آن دارد. طول عمر کنتاکتورها تقريبا از اکثر کليدها بيشتر است و تا حدود 10⁸ بار می رسد. طول عمر مکانيکی کليدها را با حروف A تا F مشخص می کنند و اصطلاحا کلاس کليد گويند.

A=10³  B=10⁴  C=10⁵  D=10⁶  E=10⁷  F=10⁸

بعد از حروف کلاس عددهای نيز به عنوان ضريب نوشته می شود، مثلا کلاس F₃ يعنی 10⁸*3 بار قطع و وصل يا کلاس D₅ يعنی10⁶*5 بار قطع و وصل. بدين منظور و برای اين که بتوانيم پس از طراحی مدار کنتاکتور مناسب را برای مصرف کننده به شبکه انتخاب کنيم، بايد به مقادیر نامی مربوط به کنتاکتور آشنا شويم. اين مقادیر برای کليدهای غيرمغناطيسی مانند کليد اهرمی و غلتکی نيز وجود دارد.

در زير با مقادير که معمولا مهمترين آنها بر روی بدنه کليد نوشته شده است، آشنا می شويم. در جدول شماره (1) انواع کنتاکتورها و کاربرد آنها مشخص شده است:

برای انتخاب کنتاکتورها در قدرت های مختلف می توان از جداول 2 و 3 استفاده کرد.

شرح جدول شماره 2 :

اين جدول از 9 ستون تشکيل شده است. ستون های اول و دوم قدرت موتورها را بر حسب کيلو وات و اسب بخار برای ولتاژ 220 تا 240 ولت نشان می دهند. ستون سوم و چهارم قدرت موتورها را برای ولتاژ خطی 380 ولت مشخص می کنند و ستون پنجم و ششم قدرت موتورها را برای ولتاژ خطی 415 تا 440 ولت مشخص می کنند. ستون هفتم جريان کنتاکتور را برای قدرت های مورد نظر نشان می دهد و ستون هشتم جريان بی متال لازم را برای موتور مورد نظر مشخص می کند و بلاخره ستون نهم فيوز مورد نياز را مشخص می کند. اين جدول برای موتورهايی مورد استفاده قرار می گيرد که به صورت مستقيم به شبکه برق متصل شوند. برای مثال موتور KW 22 يا30HP مورد نظر است برای انتخاب وسايل مورد نياز در ستونی که بالای آن ولتاژ 380 ولت مشخص شده عدد kw22 و 30HP را پيدا می کنيم. سپس رو به روی آن عدد 63 را برای جريان کنتاکتور و عدد 50-38 را برای جريان بی متال و 63-50 را برای جريان فيوز پيدا می کنيم.

شرح جدول 3 :

اين جدول مثل جدول شماره 2 داری 9 ستون و مشخصات هر ستون مثل ستون های جدول شماره 2 است. با اين تفاوت که اين جدول برای موتورهای اسنکرون موتور قفسه ای مورد استفاده قرار می گيرد، که راه اندازی ان به صورت ستاره مثلث باشد مثال قبل يعنی 22KW يا 30HP را در نظر می گيرد. طبق روش قبلی کنتاکتور مورد نياز 40 آمپر و بی متال آن 32-23 آمپر و فيوز مورد نياز 63-50 آمپر خواهد بود. علت اين که آمپر کنتاکتور و بی متال کاهش يافته اين است که در اتصال دائم کار موتور است، جريان مصرفی موتور از دو کنتاکتور به صورت موازی عبور می کند.

شناسايی کنتاکت های کنتاکتور در قسمت های کنتاکتور

هر کنتاکتور به طور متوسط دارای سه کنتاکت قدرت برای تغذيه مصرف کننده با شماره های (1و2) و (3و4) و (5و6) می باشد. اين کنتاکت ها از نظر شکل ظاهری با کنتاکت های ديگر فرق دارند واز آنها بزرگتر می با شند. به عبارت ديگر می توا پنيم بگوئيم در هر کنتاکتور پيچ های (1و3و5) ورودی مدار قدرت و (2و4و6) خروجی مدار قدرت می باشند. همچنين هر کنتاکتور دارای تعدادی کنتاکت باز و بسته فرمان می باشد، که کنتاکت های فرمان جريان ضعيفی را از خود عبور می دهند و در طراحی مدار فرمان مورد استفاده قرار می گيرند. هر کنتاکت بسته در مدار فرمان با شماره (1و2) و کنتاکت باز با شماره (3و4) مشخص می شود. ولی عملا بر روی کنتاکتورها شماره های کنتاکت های فرمان دو رقمی می باشند. مثلا (13و14) در اين حالت رقم اول از سمت چپ شماره رديف کنتاکت فرمان و رقم دوم از سمت چپ باز يا بسته بوده کنتاکت را مشخص می کند. به عنوان مثال اين کنتاکت رقم يک يعنی اولين کنتاکت مدار فرمان و اعداد (3و4) مشخصه باز بودن کنتاکت می باشد.

معمولا بر روی پلاک کنتاکتورها تعداد کنتاکت های باز و بسته فرمان معلوم می شود که کنتاکت های باز را با علامت (NO) و کنتاکت های بسته را با علامت (NC) مشخص می کنند. مثلا اگر بر روی پلاک کنتاکتوری نوشته شده باشد، (2NO+2NC) يعنی اين کنتاکتور دارای دو کنتاکت باز فرمان می باشد. دو سر بوبين کنتاکتور را با حروف A₂,A₁ يا (a,b) مشخص می کنند.

شکل زير کنتاکت های قدرت و فرمان و دو سر بوبين کنتاکتور را نشان می دهد. در نقشه های مدارهای کنتاکتوری معمولا جدولی در زير بوبين هر کنتاکتور رسم می شود، که اين جدول تعداد کنتاکت های قدرت و کنتاکت های بسته و باز فرمان مورد استفاده قرار گرفته را مشخص می کند. در اين جدول حرف (H) معرف کنتاکت ها ی قدرت (S) معرف کنتاکت های باز فرمان و حرف (O) معرف کنتاکت های بسته فرمان می باشد و نشان می دهند، که اين کنتاکت ها در  کدام مسير از نقشه به کار رفته اند.

انواع نقشه ها در مدار ات کنتاکتوری :

!) نقشه فنی يا تک خطی

يک ديد کلی درباره مدار مورد نظر را به بيننده می دهد، اين نقشه جزئيات مربوط به مدار را به طور ساده با استفاده از علائم اختصاصی نشان می دهد. مثلا نمای فنی راه اندازی يک الکتروموتور سه فاز اسنکرون القائی روتور قفسی با استفاده از کنتاکتور و رله حرارتی بصورت شکل روبرو می باشد.